Opinie van Conner Rousseau in De Standaard

Vijf jaar na zijn dood is de boodschap van Steve Stevaert nog altijd actueel. Dat leert ook de coronacrisis, schrijft Conner Rousseau.

‘Ze zeggen me weleens dat ze het met me eens zijn, maar dat ze geen socialist zijn. Ik antwoord dan: ge zijt wél socialist, alleen weet ge het nog niet.’ Vintage Steve Stevaert. Ik moet toegeven dat ik dat citaat bijna dagelijks gebruik. In het échte leven voor deze coronacrisis. Online en in mijn kot tijdens deze crisis. Maar vandaag, vijf jaar na zijn dood, is de boodschap van Steve actueler dan ooit. Vandaag is iedereen socialist.

‘What the fuck, no way’, denkt u? En toch is het zo. Want als we deze crisis doorworstelen, zal dat mee te danken zijn aan een overheid die haar burgers beschermt. (Dat sommige politici zelfs in deze tijden met spelletjes bezig blijven in plaats van de problemen aan te pakken, blijft me mateloos ergeren, maar soit.) Als we het virus verslaan, zal dat grotendeels te danken zijn aan een collectief georganiseerd zorgsysteem waar iedereen onvoorwaardelijk toegang toe heeft (waarop de laatste jaren al te veel bespaard is, maar soit). Als we de inkomensverliezen – voor alleenstaanden, gezinnen en bedrijven – overleven, is dat omdat vandaag ¬iedereen voor solidariteit gaat.

Solidariteit, georganiseerd door een sterke overheid, met een toegankelijk en betaalbaar zorgsysteem als fundament: laat net dat drie onverwoestbare socialistische strijdpunten zijn. Iedereen ziet vandaag meer dan ooit waarom. Van een überkapitalist als Marc Coucke, die er tot voor kort trots op was dat hij geen belastingen betaalde op een miljardendeal, tot een übernationalist als minister-president Jan Jambon (N-VA).

Als er nu geld kan worden gedrukt om bedrijven te redden, is dat straks dan geen optie om onze planeet te redden?

Je kunt dus met recht en reden zeggen dat vandaag iedereen socialist is, vaak zonder het zelf goed te beseffen. Van de mensen in de frontlinie die ons land draaiende houden, tot de mensen die initiatieven op poten zetten om anderen te helpen of voor hen te zorgen. Van zelfstandigen die zichzelf heruitvinden en creatieve oplossingen bedenken om het hoofd boven water te houden tot bedrijfsleiders die hun werking omgooien om gaten in de keten op te vullen.

Jaar van de solidariteit

In januari, in mijn nieuwjaarsspeech, heb ik dit jaar al uitgeroepen tot het ‘Jaar van de solidariteit’. Ik heb gewezen op onze opdracht om van solidariteit weer de normaalste zaak van de wereld te maken. Het valt me op dat dat besef nu ook bij anderen doordringt. Helaas was daar deze verschroeiende crisis voor nodig. Zelfs de partijen die de voorbije jaren hun handelsmerk maakten van de afbraak van publieke dienstverlening (openbaar vervoer, zorg, veiligheid) en de sociale zekerheid onder vuur namen (pensioenen, werkloosheidsuitkeringen), gaan nu prat op het belang van solidariteit. Ook zij weten in hun diepste binnenste dat voor collectieve problemen alleen collectieve oplossingen bestaan, zoals een redacteur van deze krant schreef (DS 28 maart). Beter laat dan nooit, zou ik zeggen. Want het is inderdaad hartverwarmend om te zien en te voelen hoe solidair de Vlaming is, los van zijn job.

Allemaal samen vooruit, dat is ook de kern van het socialisme. Dat is wat alle individuele inspanningen en opofferingen die we vandaag zien, naar the next level brengt: een sterke overheid die de samenleving zo organiseert dat iedereen zijn deel doet en zijn eerlijke deel krijgt. En dat is de les die we moeten onthouden als we na corona in een nieuw tijdperk wakker worden. Nu het stormt, zien we opnieuw duidelijk wat het belang is van een goede gemeenschappelijke verzekering, een veilige paraplu waar we samen onder kunnen schuilen. Vandaag klappen we in de handen voor de mensen die ons land draaiende houden. En terecht. Maar uit respect voor al die mensen zullen wij nooit tolereren dat zij na de crisis opnieuw een klap in het gezicht krijgen.

Politiek uitgelegd met rum

Een eerlijke verdeling van de welvaart – waarbij nu eindelijk ook de miljardairs hun fair deel bijdragen en niet alleen de verpleegster of de politieagent, ¬ zal de basis moeten zijn van een sterke sociale zekerheid. Want solidariteit, dat is bijdragen naar vermogen en krijgen naar noden. En als er nu geld kan worden gedrukt om bedrijven te redden, dan moeten we erover nadenken of dat straks ook geen optie is om onze planeet te redden. Want die massieve klimaatinvesteringen moeten er nu maar eens komen. Op een sociaal rechtvaardige manier, die de factuur en de inspanningen niet doorschuift naar de gewone werkmens. En laten we vervolgens de gezondheidszorg als nooit te vergeten symbool nemen van het belang van sterke, toegankelijke en betaalbare publieke diensten. Omdat iedereen ziek kan worden, ook de überkapitalist of de übernationalist.

Toen Steve me jaren geleden aan zee een rum-cola vroeg, legde hij me aan de hand van verschillende merken rum uit waar politiek over gaat. Zijn conclusie was glashelder: ‘Het moet eenvoudig en duidelijk zijn, anders haken de mensen af.’ Wel Steve, vandaag is de situatie ingewikkeld, maar onze oplossing is alvast eenvoudig en duidelijk. Als we hier morgen sterker willen uitkomen, dan moeten we na de crisis meer dan ooit allemaal socialist zijn. Alleen dan kunnen we weer vooruit. Santé kameraad, mateke, op de gezondheid van ons allen.

Deze open brief verscheen eerder in De Morgen. Gezien de ernst van de inhoud willen we deze ook op onze website verspreiden:

FLATTEN THE CURVE ,AND SPREAD THE WORD 🙏🏼🙏🏼🙏🏼

Wim Derave, professor Ugent:
Brief aan de medemens,

Ik moet reageren. Ik ben het aan mezelf verplicht, als wetenschapper. Ik
had het beter gisteren al gedaan. Ik begrijp dat veel mensen verward
zijn door de Corona-crisis. Toegegeven, het is niet makkelijk te
begrijpen: een onzichtbaar virus dat enkel kan bestreden worden op het
moment dat het nog niet echt is toegeslagen. Laat me die verwarring
wegnemen: er komt een drama op ons af. Indien we de huidige maatregelen
strikt opvolgen, dan zal het hels zijn, maar misschien nog niet
catastrofaal. Maar gisterenavond ging het al mis. Dus het zal wel
catastrofaal worden. We lopen met open ogen in de afgrond, uit eigenbelang.

JE M’EN FOUTISME
Er is geen tijd meer om nog veel tegendraads te doen, om de adviezen wat
lacherig op te nemen, om stoere praat te verkopen en je beklag te doen
over de maatregelen en daarom het er nog eens goed van te pakken en een
lockdown party te organiseren. De maatregelen die donderdag aangekondigd
waren, moesten eigenlijk woensdag al ingegaan zijn (maar de maatregelen
van dinsdag waren nog te voorzichtig geformuleerd; men wilde niet
bruskeren). Om het organisatorisch haalbaar te maken, liet de regering
ze pas ingaan in de nacht van vrijdag op zaterdag, en NIET om de mensen
nog één avond te kunnen laten genieten van gezelligheid met vrienden op
café of restaurant.*

(* Begrijp me niet verkeerd. Ik heb zeer veel begrip en medeleven voor
alle restaurant- en caféuitbaters, de organisatoren van alle ontelbare
events die gecanceld moeten worden en die zullen geconfronteerd worden
met (bijna) faillissementen van organisaties, zelfstandigen en
bedrijven. Maar de ‘reçette’ van één vrijdagavond gaat hierin geen
soelaas bieden. Zelfs een mooie opbrengst op vrijdagavond verdwijnt in
het niets vergeleken met de verliezen die gepaard gaan met het gevolg
van één dag later in ‘social distancing’ gaan. Dat ene etentje maakte
wel uit. Binnen drie weken gaan we ons dit laatste bachanaal serieus
beklagen, maar we gaan de klok niet kunnen terugdraaien dan. De eerste
figuur onderaan toont het verschil tussen nu (deze week in België) één
dag vroeger (groene lijn) of later (rode lijn) invoeren van social
distancing (het verplicht afstand houden van elkaar). Dat is binnen een
week 40% meer mensen op een intensive care die de toevloed dan al niet
de baas gaan kunnen!)

Het maakt me verdrietig. We zijn een eigenwijs en tegendraads volk. Je
m’en fou, zeggen we. Veel te veel gesteld op onze individuele verlangens
om deze epidemie de baas te kunnen. Ons individualisme gaat ons de das
om doen. De enige landen (zoals Japan, Hongkong en Singapore) die er tot
nu toe in geslaagd zijn om de epidemie in bedwang te houden, die
‘#FlattenTheCurve’ echt hebben gerealiseerd, zijn landen 1) die getraind
zijn in epidemieën (SARS, vogelgriep, etc), 2) die snel reagerende
overheden hebben die drastisch kunnen en durven ingrijpen, en 3) wiens
bevolking zeer veel burgerzin en discipline heeft, en die het collectief
boven het individu plaatsen. Wij in België hebben geen enkele van die
drie. Aan de eerste twee kunnen we zelf weinig doen, maar dat derde, dat
hebben we aan onszelf te danken.

RED EENS EEN LEVEN
Het is een historische kans! We kunnen nu echt iets betekenen voor
elkaar en voor het land. Het is alsof eenieder van ons een heldendaad
kan stellen door het leven van een medemens te redden. Als je dacht dat
je die situatie nooit zou tegenkomen. Wel, die is er, vandaag, deze
week, in België. Ieder van ons kan nu een leven redden door zich
verantwoord te gedragen, door het collectief boven het individu te plaatsen.

Onze taak is duidelijk. De besmettingsgraad voor dit fel onderschatte
virus is 2 à 3. Dit betekent dat elke besmette persoon gemiddeld 2 à 3
andere mensen besmet. Dit lijkt mee te vallen, denk je, maar dat is niet
zo. Want als je twee andere mensen besmet, dan besmetten zij elk ook
twee andere mensen (dus 4 in totaal), en zij op hun beurt (8) en hun
beurt (16), en als je dit 10 keer herhaalt, heb je meer dan 16000 mensen
besmet… op je eentje (ookal dacht je dat het er maar 2 waren). Dat was
het optimistische scenario. Als je elk 3 mensen besmet (en zij doen dat
op hun beurt ook), dan heb je na even veel dagen 1,5 miljoen mensen
besmet. Aangezien je niet de enige bent die besmettingen doorgeeft,
zitten we binnen enkele weken in een situatie waar alle haarden met
elkaar versmolten zijn en dat 60 tot 70% van alle mensen in Europa
besmet is.

Dus wij moeten de besmettingsgraad naar beneden brengen. Die moet onder
de 1! Dus je moet met zo weinig mogelijk mensen in contact komen, zodat
je 1) zelf niet besmet geraakt, of 2) maximum 1 andere mens besmet (maar
liefst geen enkele) als dat wel zo is. Aangezien de meeste mensen niet
alleen wonen, en aangezien het bijna onmogelijk is om je huisgenoten
(partner, kinderen) niet te besmetten als je zelf besmet bent, is dat
tweede in de praktijk bijna onmogelijk. Dus enkel het eerste is
haalbaar: zorgen dat je niet besmet geraakt. Maar aangezien we niet
weten wie er besmet is en wie niet (de labo’s kunnen zoveel anaylses
niet aan), moet je ervan uitgaan dat iedereen potentieel besmet is. Dat
is het venijnige aan dit beestje: je weet pas een week later dat je al
een week eerder besmet was, dus het staat bij niemand op het voorhoofd
af te lezen. Binnen enkele weken wordt de kans trouwens vrij groot dat
de mensen voor en achter je in de rij bij de bakker besmet zijn.
Momenteel zijn er zogezegd maar ruim 500 mensen besmet in België, maar
dat aantal ligt in realiteit 10 tot 15 maal hoger (wetenschappers zijn
het eens over die aantallen), dus 5.000 à 10.000 vandaag in België, maar
dat is over een paar dagen een veelvoud hiervan.

De opdracht is duidelijk: isoleer jezelf met je huispartners. Beperk
contact met anderen tot het strikt noodzakelijke (bv. voeding inkopen),
en hou in dat geval afstand van elkaar en volg de regels van handhygiëne
etc. Vrienden bezoeken behoort niet tot de opties! Het leed van de
genomen maatregelen is zeer groot (bv de financiële verliezen in de
horeca, de reissector, de culturele sector etc), maar het wordt nog veel
zuurder voor iedereen als die maatregelen zinloos worden gemaakt, door
toch nog af te spreken met vrienden en de feestjes voortaan thuis te
organiseren (in plaats van op café of restaurant).

HAMSTERS EN EEKHOORNS
Veel mensen ergeren zich aan andere mensen die hamsteren. Ik begrijp die
ergernis, maar ik begrijp ook de hamsteraars. Eigenlijk doen hamsteraars
weinig fout. Het is een natuurlijke reactie (hamsters en eekhoorns doen
het ook), het is ook des mensen. Het is niet zo gek om te denken dat er
een probleem kan komen als de drie bakkers in je buurt alledrie tegelijk
ziek in bed liggen met COVID-19 (zo heet de ziekte) binnen enkele weken.
Hamstergedrag raad ik af, want het is vervelend, maar het is niet
gevaarlijk. Lockdown feestjes en home parties zijn wel extreem
gevaarlijk. Dat is regelrecht egoisme.
(Trouwens, de echte asociale hamsteraars zitten op de beurs. Die brokers
verkopen massaal hun aandelen bij het begin van een crisis (wat de crash
verder uitlokt) en kopen dan doodleuk terug in als de put bereikt is, en
het bloedbad voltrokken is. Zij maken winst in volle miserietijd. Gewone
mensen hamsteren WC-papier voor cash; brokers hamsteren cash voor
waardepapier (aandelen), en ze hebben dat geld helemaal niet nodig. It’s
the economy, stupid, maar toch.)

DE FRONTLINIE
De oorlog van de komende weken en maanden zal gestreden worden in de
ziekenhuizen. Dat wordt het slagveld, en het zal niet mooi zijn. De
frontsoldaten zijn de verplegers en verpleegsters, dokters en alle
helden in de zorg. De meeste andere mensen zullen wel merken dat het
oorlog is, maar zullen de vijand niet recht in de ogen kijken. Ze zullen
de maatregelen wel voelen, maar de eigenlijke gevechten enkel op TV
zien. Tenzij je zelf een zieke (groot)vader of (groot)moeder naar het
ziekenhuis moet brengen en daar te horen krijgen dat hij/zij te oud is
om nog verzorgd te worden en je best terug naar huis keert om hem/haar
daar te laten sterven. Dat is pure horror, en ik hoop dat je daarvan
gespaard blijft.

Maar de frontsoldaten zullen daar niet van gespaard blijven. Ze zullen
een quasi hopeloze strijd voeren en hartverscheurende keuzes moeten
maken, omdat ze niet iedereen kunnen helpen die hulp nodig heeft. In
Italië sterven momenteel veel meer mensen dan eigenlijk zou moeten voor
het virus. Voor elke 4 Corona-sterfgevallen hadden er 3 vermeden kunnen
worden als er genoeg bedden, verzorgers en vooral beademingstoestellen
waren geweest.

De frontsoldaten riskeren hun leven, want de beschermende kledij en
maskers gaan ooit op zijn en onvoldoende kunnen aangevuld worden. Binnen
enkele weken is de epidemie overal tegelijk ontploft en is er een
wereldwijde schaarste op beschermende kledij, mondmaskers etc.
Volgens de berekeningen van de experts gaan onze eigen klinieken
onvoldoende capaciteit hebben om deze epidemie te doorstaan. Zelfs in
een optimistisch scenario, waarbij slechts 30% in plaats van 60% van de
Belgische bevolking geïnfecteerd zal geraken (op voorwaarde dus dat
niemand nog home parties houdt en vrienden bezoekt vanaf nu), zullen
150.000 Belgen moeten gehospitaliseerd worden, waarvan 30.000 in de
intensieve zorgen en aan de beademing. We hebben niet eens een fractie
van die capaciteit ter beschikking! Ze mogen absoluut niet allemaal
tegelijk komen, we moeten de epidemie vertragen. Een deel van die 30.000
zullen we kunnen redden, de rest zal dus sterven. In Italië is dit dus
momenteel 1 op de 4 die kan gered worden, en zij zitten al op de knieën
en ze zitten nog niet eens op de piek van de epidemie! Het voelt vreemd
om deze zinnen op te schrijven. Het lijkt alsof wij dit niet kunnen
meemaken, dat het niet past in ons wereldbeeld, dat zachter is en minder
rauw. Maar naar alle waarschijnlijkheid zal het toch gebeuren. Ik vind
allerminst genoegen in het bang maken van mensen, maar zo lang veel
mensen de ernst nog steeds niet vatten, moeten we expliciet zijn.

We kunnen twee dingen doen. Het eerste is capaciteit bijcreëren. Dat is
wat de ziekenhuizen nu doen (vandaar dat je gisteren en vandaag bij alle
ziekenhuizen hoort dat ambulante consultaties geannuleerd worden, en
niet-dringende ingrepen uitgesteld worden). Maar dat blijft volstrekt
onvoldoende. Dus hangen we af van de tweede strategie, de discipline van
de bevolking om de epidemie minder snel te laten stijgen. Flatten the
curve, dus. We slagen hier op dit moment niet in. We zitten nog redelijk
in het begin, maar we volgen momenteel het groepje Europese landen die
Italië achterna gaan (zie tweede figuur onderaan). Niks geen ‘flattening
the curve’ zoals in Japan, Hongkong en Singapore. Maar ook niet zo
dramatisch als in de USA, waar een aap verantwoordelijk is voor een
complete ramp (maar hij heeft het nog niet door). De impeachment heeft
hij overleefd, maar dit is andere koek (als Corona dan nog iets goed
gaat brengen, dan is het de kop van Trump).

Wie de komende weken de pech heeft om ernstig ziek te worden, zal
afhankelijk zijn van de moed, zelfopoffering en onbaatzuchtigheid van de
helden van de zorg. Zij gaan pauzes overslaan, dubbele shiften draaien,
oververmoeid verderwerken, het werk van hun door Corona gevelde collega
ook nog erbij nemen, en dit vele weken, zelfs maanden aan een stuk. En
wij betalen ze potverdorie peanuts! Als je nog een goeie daad wil doen,
sta een deel van je loon af aan een verpleegster (als je geen geld wil
geven, help ze dan anders, maar snauw ze in geen geval af). Mijn
schoonzus, Gaella Labarque, zal als verpleegster werken op een
Corona-afdeling. Ik krijg tranen in mijn ogen bij de gedachte.
In een normale oorlog hangt de ernst van het gevecht niet af van de
discipline van je eigen achterhoede. Nu wel. Hoe meer wij ons nu
gedragen, hoe minder de kans dat onze frontsoldaten binnen enkele weken
door de knieën gaan.

Doe het voor Gaella, en voor alle frontsoldaten: “Flatten the curve, and
spread the word!”

Wim Derave
(Professor aan de Universiteit Gent)

Link naar het artikel op de website van De Morgen: https://www.demorgen.be/meningen/laat-me-de-verwarring-wegnemen-er-komt-een-drama-op-ons-af-prof-ugent-schrijft-open-brief~b8b1f5b0/